Λιχαδονήσια – Οι Σεϋχέλλες της Ελλάδας (Αφιέρωμα)

Λιχάδα είναι οικισμός της Εύβοιας ο οποίος βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, σε πλαγιά του όρους Λιχάς και σε απόσταση 137 χιλιομέτρων από τη Χαλκίδα. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 140 μέτρων και ο πληθυσμός της, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, αγγίζει τους 190 κατοίκους. Η μοναδικότητα του φυσικού τοπίου της Λιχάδας έγκειται στη θέα που προσφέρει προς τον Δίαυλο Ωρεών, τον Μαλιακό, αλλά και τον Βόρειο Ευβοϊκό Κόλπο. Σε συνθήκες καλής ορατότητας μπορεί κάποιος να δει την Αρκίτσα, τον Άγιο Κωνσταντίνο, τις Θερμοπύλες, καθώς και μεγάλο τμήμα από τις ανατολικές ακτές του Νομού Φθιώτιδας. Δυτικά της Λιχάδας βρίσκεται ο παραθεριστικός οικισμός Κάβος, ενώ το παραθαλάσσιο θέρετρο του Αγίου Γεωργίου αποτελεί το επίνειό της.

Απέναντι από τη Λιχάδα βρίσκονται οι Λιχάδες ή Λιχαδονήσια, που είναι παρακείμενες νησίδες. Πρόκειται για μια συστάδα μικρών νησίδων στα βορειοδυτικά της Εύβοιας, μεταξύ του Μαλιακού και του Βόρειου Ευβοϊκού Κόλπου. Τοποθετούνται μεταξύ της Λιχάδας από τη μεριά του νησιού της Εύβοιας, καθώς και των Καμένων Βούρλων από τη μεριά της Φθιώτιδας. Η μεγαλύτερη νησίδα των Λιχάδων είναι η Μονολιά, η οποία είναι και η βορειότερη του συμπλέγματος, ενώ η δεύτερη μεγαλύτερη είναι η Μεγάλη Στρογγύλη, η νοτιότερη της συστάδας. Ανάμεσά τους βρίσκονται μικρότερες νησίδες, δηλαδή η Μικρή Στρογγύλη, το Στενό, η Βαγιά, ο Βορηάς και το Λιμάνι, καθώς και μικροί σκόπελοι οι οποίοι φέρουν την ονομασία Ποντικονήσια.

Προέλευση του τοπωνυμίου

Το τοπωνύμιο Λιχάδα, εκτός από την ονομασία του οικισμού, απαντά τόσο ως όνομα του βουνού της ίδιας περιοχής (όρος Λιχάς) όσο και ως ονομασία των παρακείμενων νησίδων (Λιχάδες ή Λιχαδονήσια). Η ετυμολογία του πρέπει να αναζητηθεί στη μυθολογική παράδοση, και συγκεκριμένα στον Λίχα, τον υπηρέτη του Ηρακλή. Η Δηιάνειρα, σύζυγος του Ηρακλή, νομίζοντας ότι εκείνος την απατούσε, του έστειλε μέσω του Λίχα έναν δηλητηριασμένο χιτώνα. Ο Ηρακλής, όταν τον φόρεσε, άρχισε να υποφέρει από φρικτούς πόνους και, εξαγριωμένος, αφού άρπαξε τον Λίχα, τον εκσφενδόνισε στη θάλασσα. Σύμφωνα λοιπόν με τον λαϊκό θρύλο, από τα μέλη του σώματός του Λίχα σχηματίστηκαν οι Λιχάδες. Η Μεγάλη Στρογγύλη, μάλιστα, υποτίθεται ότι αποτελεί το κεφάλι του άτυχου υπηρέτη.

Η περιοχή της Λιχάδας κατά την αρχαιότητα

Στη Λιχάδα σημειώνεται ανθρώπινη παρουσία ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, δεδομένου ότι είναι ένας από τους οικισμούς της Νεολιθικής Περιόδου (6500 – 3000 π.Χ.) που έχουν εντοπιστεί στη Βόρεια Εύβοια. Επιπλέον, στην ευρύτερη περιοχή υπήρξε κατά την αρχαιότητα η πόλη Αθήναι – Διάδες, σε κοντινή απόσταση από την Ιστιαία, η οποία χτίστηκε σύμφωνα με την παράδοση από τον Κέκροπα, βασιλιά της Αθήνας. Η περίπτωση του οικισμού αυτού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς γνώρισε ευημερία στα χρόνια που ακολούθησαν τον 8ο αιώνα π.Χ. Η συγκεκριμένη πόλη υποστηρίζεται ότι υφίστατο ήδη από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Ωστόσο, η διπλή ονομασία της υποδηλώνει ότι σε αυτήν μάλλον εγκαταστάθηκαν Αθηναίοι κατά τις μεταγενέστερες περιόδους.

Οι Αθήναι – Διάδες, όπως και το Δίον, το οποίο ήταν μικρή πόλη της Βόρειας Εύβοιας, αποτελούσαν ανεξάρτητα οικιστικά συγκροτήματα από την Ιστιαία. Οι δεσμοί τους με την Αθήνα αποδεικνύονται από το ότι είχαν προσχωρήσει στη Β ́ Αθηναϊκή Συμμαχία ένα έτος νωρίτερα από αυτό της ίδρυσής της (377 π.Χ.). Σε ό,τι αφορά στο σύμπλεγμα των νησιών των Λιχάδων, αυτά είναι δημιούργημα ηφαιστειακής δραστηριότητας κατά τους προϊστορικούς χρόνους και αποτελούν έναν ενιαίο ηφαιστειακό σχηματισμό. Εικάζεται ότι, προτού λάβει χώρα το τεκτονικό καταβύθισμα του Μαλιακού Κόλπου, τα Λιχαδονήσια ήταν ενωμένα με τη Χερσόνησο της Λιχάδας. Μεγάλο τμήμα των νησιών βυθίστηκε από τον μεγάλο σεισμό του 426 π.Χ. Πέρα από τα ενδιαφέροντα γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, υπάρχουν αρχαιολογικά τεκμήρια που καταδεικνύουν ότι στα νησιά αυτά υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα στην αρχαία εποχή. Το πιο γνωστό είναι το ρωμαϊκό υδραγωγείο, του οποίου λείψανα διασώζονται στη Μεγάλη Στρογγύλη.

Για τα απαραίτητα, υπάρχει εδώ και χρόνια η καντίνα του νησιού στην οποία εκτός από καφέ, νερό, παγωμένες μπύρες και αναψυκτικά, πίσω από την καντίνα υπάρχουν μονίμως αναμμένα κάρβουνα. Το must είναι τα σουβλάκια και το ψητό καλαμάρι το οποίο είναι τραγανό και συνοδεύεται με όσα ούζα αντέχετε. Σαγανάκι, χταπόδι και ενίοτε σαρδέλες βρίσκονται επίσης στο μενού και οι δίσκοι πηγαινοέρχονται από την παραλία στο μπαρ όλη μέρα.

Η Λιχάδα στην Ελληνική Επανάσταση

Τα ιστορικά τεκμήρια, τα οποία μας επιτρέπουν να συγκροτήσουμε σαφή εικόνα για τη δραστηριότητα στην περιοχή της Λιχάδας στο πέρασμα των αιώνων, είναι ελλιπή. Συνεπώς, δεν έχουμε ασφαλείς πληροφορίες για την εξέλιξη της περιοχής από την αρχαιότητα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Ένα από τα ενδιαφέροντα περιστατικά που αφορούν στη Λιχάδα τοποθετείται την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης (1821 – 1829). Συγκεκριμένα, στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκε για μία τριετία (1831 – 1823) η Ανώτατη Διοίκηση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος με την ονομασία «Άρειος Πάγος». Επιπλέον, τον Φεβρουάριο του 1829 οι επαναστατημένοι Έλληνες, με ταυτόχρονη επίθεση από στεριά και θάλασσα, κατέστρεψαν το οχύρωμα στο ακρωτήριο της Λιχάδας, το οποίο χρησίμευε στις δυνάμεις του εχθρού για την ελεύθερη διακίνηση μεταξύ της Εύβοιας και της Θεσσαλίας. Χάρη λοιπόν στη συγκεκριμένη πολεμική ενέργεια στη Λιχάδα, ο διάπλους των πλοίων των Ελλήνων επαναστατών διεξαγόταν εκ νέου χωρίς εμπόδια.

Η Λιχάδα τον 19ο αιώνα

Όπως έχουμε αναφέρει, το 1836 πραγματοποιήθηκε η πρώτη απογραφή των δήμων του βασιλείου της Ελλάδας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του ίδιου έτους. Από την απογραφή αυτή πληροφορούμαστε, μεταξύ άλλων, ότι ένας από τους δήμους που υπάγονταν στη διοίκηση της Εύβοιας είναι οι «Λιχαδείς». Ως οικισμοί που συναποτελούσαν τον συγκεκριμένο δήμο εμφανίζονται η Λιχάδα, η οποία ήταν και έδρα του δήμου, τα Γιάλτρα και Λιχαδονήσια. Το 1836 είναι σημαντικό έτος για την περιοχή για τον επιπλέον λόγο ότι τότε λειτούργησε υποτελωνείο στο νησί Μονολιά των Λιχάδων, το οποίο υπαγόταν διοικητικά στο τελωνείο Λαμίας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1840, τα Λιχαδονήσια, ύστερα από την κατάργηση του Δήμου Λιχαδείων, εντάχθηκαν στον Δήμο Αιδηψίων, όπου υπάγονταν μέχρι το 1912. Στη Λιχάδα του 19ου αιώνα εντοπιζόταν ένας από τους πιο παλιούς, παραδοσιακούς φάρους της Ελλάδας, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1892. Η πρόσβαση σε αυτόν γίνεται σήμερα με σκάφος από τον Άγιο Γεώργιο.

Αυτοδιοικητική εξέλιξη

Η Λιχάδα συγκροτήθηκε ως κοινότητα κατά την εφαρμογή του νόμου ΔΝΖ ́ / 1912 «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων». Η κοινότητα αυτή, της οποίας ο οικισμός της Λιχάδας υπήρξε έδρα της, διατηρήθηκε αμετάβλητη μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα. Το ίδιο έτος, τα Λιχαδονήσια, τα οποία αποτελούσαν ως τότε τμήμα του Δήμου Αιδηψίων, εντάχθηκαν στην κοινότητα Λιχάδας. Τον Δεκέμβριο του 1920, οι Λιχάδες αναγνωρίστηκαν ως ενιαίος οικισμός μέχρι τον Οκτώβριο του 1940, οπότε ο οικισμός καταργήθηκε και αναγνωρίστηκαν ως αυτόνομοι οικισμοί της κοινότητας Λιχάδας η Στρογγύλη και η Μονολιά.

Τα Λιχαδονήσια στο παρελθόν είχαν κατοίκους, οι οποίοι μάλιστα, το 1928, ανέρχονταν για όλα τα νησιά συνολικά στους 70. Ειδικά ο οικισμός της Μονολιάς διατηρούνταν μέχρι το 1960, αλλά στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε, προφανώς λόγω της αστυφιλίας. Στο νότιο τμήμα του νησιού πάντως διασώζονται ακόμα κτίσματα. Το μεγαλύτερο μέρος της Μονολιάς ανήκει στην οικογένεια Τσορβατζή από το Καρπενήσι της Ευρυτανίας. Το 1997, σύμφωνα με τον νόμο 2539 για τη «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης», η νεοσύστατη κοινότητα Λιχάδος αποτέλεσε μέρος των εδαφών της παλαιάς επαρχίας Ιστιαίας. Το 2010, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Προγράμματος «Καλλικράτης» (ν. 3852/2010), η μέχρι πρότινος κοινότητα Λιχάδος αποτέλεσε δημοτική ενότητα του Δήμου Ιστιαίας – Αιδηψού στην οποία ανήκουν:

Τοπική Κοινότητα Λιχάδας

• Άγιος Γεώργιος
• Βασιλίνα
• Γρεγολίμανο
• Κάβος
• Κοκκινιάς
• Λιχάδα
• Μονολιά (νησίδα)
• Στρογγυλή (νησίδα)

Η παραλία και τα νερά στα Λιχαδονήσια είναι ίσως από τα ομορφότερα στην περιοχή. Χρυσή άμμος και γαλαζοπράσινες αποχρώσεις συνθέτουν το τοπίο του πανέμορφου σημείου που θα απολαύσετε το μπάνιο σας. Τα νερά είναι σχετικά ζεστά και ρηχά για αρκετά μέτρα από την ακτή. Υπάρχουν ξαπλώστρες και ομπρέλες, αλλά θα πρέπει να είστε εκεί σχετικά νωρίς ώστε να πιάσετε μια καλή θέση μιας και η παραλία είναι μικρή και οι επισκέπτες, ειδικά το Σαββατοκύριακο, είναι πολλοί. Πάντως η παραλία ενδείκνυται και για πετσέτα κάτω, ενώ αρκετοί που προσεγγίζουν το σημείο με δικό τους σκάφος ξοδεύουν το χρόνο τους πάνω σε αυτό, κάνοντας πιο πριβέ βουτιές.

Οι παραγωγικές δραστηριότητες που απαντούν σήμερα στη Λιχάδα περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία. Ωστόσο, χάρη στη φυσική της ομορφιά, τα τελευταία χρόνια η περιοχή γνωρίζει και μια μάλλον ήπια –προς το παρόν τουλάχιστον– τουριστική ανάπτυξη. Ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Χτισμένο σε δύσβατη τοποθεσία, σε υψόμετρο 674 μέτρων, προσφέρει μοναδική θέα στη θάλασσα. Σήμα κατατεθέν της Λιχάδας είναι η παραλία της Βασιλίνας, που αποτελεί το πιο κοντινό σημείο της Βόρειας Εύβοιας με τον Νομό Φθιώτιδας.

Στο κέντρο της Λιχάδας, τέλος, βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με την εικόνα της Παναγίας, που γιορτάζει τρεις φορές τον χρόνο. Εκτός όμως από τη Λιχάδα, ενδιαφέροντα αξιοθέατα εντοπίζονται και στα Λιχαδονήσια, και κυρίως στη Μεγάλη Στρογγύλη, της οποίας το όνομα οφείλεται στο στρογγυλό σχήμα της. Στο νησί αυτό διασώζονται ερείπια τειχών, θεμέλια σπιτιών, καθώς και ερείπια χριστιανικής εκκλησίας στον βυθό της θάλασσας. Στη βορειοανατολική ακτή εντοπίζεται ο ερειπωμένος Ναός του Αγίου Γρηγορίου, ο οποίος φέρεται ότι λειτουργούσε παλιά ως μονή. Σήμερα διατηρούνται μόνο η κόγχη του ιερού, καθώς και ο οχυρωματικός περίβολος. Κοντά σε αυτόν βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Πέρα όμως από τα αξιοθέατα που προσφέρει, η Μεγάλη Στρογγύλη διαθέτει ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό περιβάλλον. Το κατάφυτο νησί εξέχει απότομα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, γεγονός που υποδηλώνει ότι ενδεχομένως αποτελεί την κορυφή ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου. Γενικά, τα Λιχαδονήσια έχουν εξελιχθεί σε έναν ιδιαίτερα δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Ο χαρακτηρισμός «Σεϋχέλλες της Ελλάδας», που τους έχει αποδοθεί τα τελευταία χρόνια, μόνο τυχαίος δεν είναι, αφού διαθέτουν ένα πραγματικά μαγευτικό τοπίο. Κατά τη θερινή περίοδο αναχωρούν τακτικά από τα Καμένα Βούρλα και από τον Κάβο Λιχάδας μικρά πλοιάρια προς τις μεγαλύτερες νησίδες του συμπλέγματος και τις παραλίες που διαθέτουν. Τα σκάφη που επισκέπτονται τα νησιά διαθέτουν και οπτική πρόσβαση στον βυθό, έτσι ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να παρατηρούν την πλούσια υποθαλάσσια περιοχή. Χάρη σε αυτήν, οι Λιχάδες αποτελούν ιδανικό μέρος για υποβρύχιο ψάρεμα και θαλάσσια σπορ, προσελκύοντας επισκέπτες από όλον τον κόσμο.

Τα Λιχαδονήσια ξεχωρίζουν για το απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό τοπίο και τα καταγάλανα νερά τους

Τα δρομολόγια προς τα Λιχαδονήσια συνεχίζονται έως και τον Σεπτέμβριο από το Λιμάνι των Καμένων Βούρλων. Η διαδρομή με τα καραβάκια είναι μοναδική μιας και περιλαμβάνει ξενάγηση σε όλο το σύμπλεγμα και υπάρχει πιθανότητα να συναντήσετε από δελφίνια έως και φώκιες. Η περιοχή προσφέρεται για υποβρύχιο ψάρεμα, θαλάσσια σπορ και καταδύσεις. Στη Μονολιά σώζονται ερείπια τειχών θεμέλια σπιτιών και ερείπια χριστιανικής εκκλησίας στο βυθό της θάλασσας ενώ στη Μεγάλη Στρογγυλή σώζονται λείψανα ρωμαϊκού υδραγωγείου.

Πηγή: Δήμος Ιστιαίας – Αιδηψού